Obruk Nedir? Obrukların Yol Açtığı Sorunlar ve Sunulabilecek Çözümler 

Konuk Yazarlar: Belinay Sezer – Deniz Sezer

Konya, Türkiye’nin yüz ölçümü (38.873 km²) bakımından en büyük ili olmakla birlikte ortalama 1016 metre rakımda yer alır. Aynı zamanda ülkemizdeki pek çok şehir gibi tarih, kültür ve turizm açısından oldukça zengindir. İklim bakımından karasal iklimin hüküm sürdüğünü söylemek mümkündür. Yazları kurak, kışları ise oldukça sert ve soğuktur. İklim değişikliğinin sebep olduğu sorunlardan biri olarak kuraklık sorunu son zamanlarda giderek artmaktadır. Konya’nın merkezi bundan çok etkilenmese de zaten çölleşme ve kuraklıkla karşı karşıya olan Karapınar ilçesi, bu durumdan bir hayli etkilenmektedir. 

Karapınar; 2022 yılına göre 50.323 nüfuslu, tipik kara iklimi süren; yazları çok kurak, kışları ise soğuk olan ilçesidir. İklim şartlarına bağlı ortaya çıkan step formasyonunun etkisiyle de küçükbaş hayvancılık yaygındır. Mısır, arpa, yonca, pancar gibi çeşitli ürünler yetiştirilir.  

Ama hepimizin bildiği üzere Karapınar’ı Karapınar yapan obruklarıdır. 2023 yılında sayısı 2500’ü bulan obruklar; yer altı suyunun, karbondioksit ile birleşimi sonucu karbonik asit oluşturur. Bu karbonik asit kireç taşının yoğun olduğu toprakları zamanla çözerek yer altında mağaralar oluşmasına neden olur, bir müddet sonra mağaranın üstünde bulunan toprak çöker. İşte bu çökme sonucu oluşan derin çukurlara obruk denir. Karapınar’ın emniyetli yer altı suyu rezervi, yıllık toplam yaklaşık 1,8 milyar m3 iken çekilen yıllık su miktarı ise 2,6 milyar m3’tür. İhtiyacımızın fazlası, 0.8 m3 ’lük bir açığımız olan su azlığı kuraklığa neden olmaktadır.

Su kaybının ve kuraklaşmanın artması, yer altı suyunun çekilme ihtimalînin insan güvenliğini tehdit ediyor olması, temiz suyun giderek azalması, verimli toprakların kullanışsız hâle gelmesiyle birlikte tarım arazilerinin azalması; obrukların ilçeye verdiği zararlardan bazılarıdır. Ne var ki Karapınar çokça tarımla uğraşan çiftçilerin bulunduğu bir ilçedir. Bu durum da bizi obruklara karşı önlem almaya itmektedir.  

Obrukların oluşumunu durdurmak mümkün değildir ancak yavaşlatmak mümkündür. Karapınar’da meydana gelen obrukların neden olduğu problemlerden bazılarını saymak gerekirse:

1. Hızlı ve çarpık kentleşmenin ülkemizde su kaynakları üzerinde oluşan baskısı ortadayken, kaçak yer altı sularının kullanımı da bu baskıyı doğru orantıda arttırmaktadır. Karapınar 140.000 yer altı su kuyusuna sahiptir ve bu kuyuların 100.000’i kaçaktır. Ne kadar su çıktığı bilinmemekle birlikte kuyunun sağlıklı açıldığına dair herhangi bir veri de bulunmamaktadır. 
2. Fazla su ihtiyacı olan mısır gibi tahıl bitkilerinin ekimin yaygınlaşması, yer altı su seviyesini azalmaya itmiştir. Bu durumda insani faktörlerin de rol oynadığı görülmektedir. 
3. İlçede yaygın kullanılan damlama, yağmurlama gibi sulama sistemlerinin nasıl daha verimli kullanabileceği hakkında çiftçilerin bilgilendirilmemesi de bu problemlerden biridir. Fazla su tüketimine yol açmaktadır.
4. Karapınar’da yaşayan ilçe sakinlerine veya toprakla uğraşan çiftçilere bu durum hakkında ne düşündükleri sorulduğunda: “Yapacak bir şey yok, bırakıp gidemeyiz sonuçta.” şeklinde yanıtladıkları görülmüştür. Bu durum onların çaresiz olduklarının göstergesidir. 
5. Obrukların zamansız oluşumu tedbirlerin bir an önce alınmak zorunda olduğunun göstergesidir. Bu zamansızlık sonucu artan obruklar ise gün geçtikçe su kirliliğine sebep olmakta, bilinçsizce tüketilen sular ise çölleşme ve kuraklığın önü açmaktadır. 

Karapınar obruklarla birçok yıldır mücadele etmektedir. Yukarıda bahsettiğimiz sorunlara yönelik çözüm sunacak olursak: 

1. Bazı obruk oluşumlarının saha çalışmalarında doldurulduğu gözlemlenmiştir. Bu doldurma işlemi güvenli olmamakla birlikte, her obruğun kendine özgü çözüm yöntemlerinin olması gerekir. Kabaca taş, toprak ve molozla doldurulan obruğun daha sonra çökmeyeceğine garanti verilemez. Halkı ve çiftçiyi bilinçlendirmek, toprakla ilgili araştırmalar yapmak adına ilçeye daha sık jeoloji mühendisleri ve ziraat mühendisleri atanmalıdır. 
2. Bitki olarak daha az suya ihtiyacı olan ve kuraklığa dayanıklı bitkiler tercih edilebilir.
3. Karık sulama yöntemi bu bölgede yaygın olmamasına rağmen fırsat verilebilir. Tesis masrafı açısından düşük, farklı özellikte bitkiler yetiştirilmeye açık, su kirliliğini önleyebilen ve son olarak çatlak topraklar için uygun bir sulama yöntemidir.

Obruklar dünyada birçok ülkenin sorunudur, yalnızca Karapınar’a ait bir sorun değildir. Nerede, ne zaman oluşacağı hakkında hiçbir fikre sahip değiliz ama önlemler alarak süreci hafifletebiliriz. İlerleyen süreçte küresel ısınmanın daha da artmasıyla, obruklar belki de en büyük problemimiz hâline gelecektir.