Ekoloji Mücadelesine Düşünsel ve Gerçekçi Bir Bakış: Açık Yeşil

Yazar: Özge Efeyurtlu.

Belki de çağımızın en öne çıkan gündemlerinden iklim krizi ve sürdürülebilirlik hem akademik hem de politik alanda ele alınan en tartışmalı konulardan. Özellikle siyasi anlamda ele alınış şekli ve bu alanlarda getirilmeye çalışılan çözümler bakımından birçok fraksiyonun da doğmasına neden olduğunu öne sürmek mümkün. 

Uluslararası çevre politikaları, küresel ısınma ve iklim krizi üzerine yıllarca akademik çalışma yürütmüş olan Ömer Madra ve Ümit Şahin’in kurucusu oldukları Açık Radyo’daki Açık Yeşil programlarının yazıya dökülmüş olduğu “Açık Yeşil” kitabını Aralık ayında Seçki kapsamında okuma fırsatı bulduk.

Kitabın bize en çok yarar sunduğu kısmı, şüphesiz birçok farklı kanattan ve coğrafyadan düşünürlerin ve aktivistlerin ekoloji bilimine, ekonomik yapının toplumsal yapı üzerindeki etkilerine ve politika biliminin çevresel sorunların çözülmesinde nasıl bir araç olabileceği konusuna bakış açımızı değiştirecek şekilde ele alınmış olmasıydı. Alternatif sosyalizm fikrinin öncülerinden Rudolf Bahro’dan sivil itaatsizliğin önemli ismi Henry David Thoreau’ya, derin ekolojinin filozofu Arne Næss’ten Türk yeşil politikasının öncülerinden Savaş Emek’e kadar birçok önemli ismi yakından inceleme ve tartışma şansı bulduk. Aynı zamanda kitapta sunulan bir diğer konu olan ekoloji hareketleri ve doğa ve biyoçeşitlilik de ekoloji bilimine daha geniş bir perspektiften yaklaşmamızı mümkün kıldı.

Kitabın “Yeşil Düşünce ve Politika” adlı ilk bölümünde evrensel çapta düşünsel ve pratik alanda dolaylı veya dolaysız yolla ekoloji bilimine karşı yeni yaklaşımlar ortaya koyan birçok isim karşımıza çıktı. Bu bölümün kapsamını ve odağını aktarabilmek için bence bu isimlerden en çok öne çıkanlardan biri olan Ivan Illich’ten söz etmek önem arz ediyor. Kitapta da geniş bir yer ayrılan Ivan Illich, 20. yüzyılın en önemli radikal düşünürlerinden biri. Toplumsal değişim önerisinin ötesinde eleştirilen durumun kökenine inme hedefi, radikal eleştirinin temelinde ve dolayısıyla Illich’te de göze çarpan bir tutum. Bu doğrultuda, Illich, insan doğasını ve toplumu bütünsel bir perspektiften kavrayabilmek amacıyla radikal sorgulamalara da sıkça başvuruyor. Bu yanının en önemli örneklerinden biri de başyapıtlarından biri olan Okulsuz Toplum. Illich’in bu eserinde öne sürdüğü temel tez, endüstriyel toplumların temelinde yer alan kurumların ve dolayısıyla okulların, insanın kendine yabancılaşmasına yol açtığı ve onu metalaşma sürecine yönelttiği yönünde. Bu sebeple otoritelerin müfredat gibi temel programlar dağıttığı okul vb. kurumların işleyişinin tersine çevrilmesi gerektiğini savunuyor düşünür. İklim krizi de dahil olmak üzere birçok majör probleme zemin hazırlayan endüstriyel toplumun kültürel ve ekonomik temellerinin radikal sorgulanışını başarıyla işlemiş Illich. Kitabın merkezinde yer alan ve bugünün en önemli tehditlerinden biri olan ekolojik krizin ana nedeninin de bu tarz toplumların uzun vadede karşıt-üretken haline gelmesi, yani kitaptaki deyişle, “kendi hizmet ettiği amacın tam tersine neden olduğu” gerçeği olduğu görülüyor.

Kitabın “Ekoloji Hareketleri” adlı, HES Mücadeleleri, nükleer enerji ve yeşil ekonomi başta olmak üzere Türkiye’deki yeşil hareket ve çevre-ekoloji mücadelelerine dair oldukça kapsamlı bir incelemenin yer aldığı ikinci bölüm de oldukça ilgi çekiciydi. Özellikle yerel halkın da mücadeleye büyük ölçüde dahil olduğu Doğu Karadeniz’de, kurulmaya çalışılan hidroelektrik santrallerin planlandığı şekilde yapılması halinde çevreye yol açacağı büyük yıkımın tüm yanlarıyla ortaya konulduğu ve örgütlü mücadelenin, yanına devlet otoritesinin desteğini de almış sermaye gücüne üstün geldiği güçlü bir örneğin sunulduğu görülüyor. Bunun yanında, 2015 yılından başlayarak Akkuyu Nükleer Santrali’nin devlet ve özel sektör girişimleriyle kurulma sürecinde şahit olduğumuz ihmaller zincirini de bu bölüm vesilesiyle hatırlamış olduk.

 Ele alınması geleceğimiz açısından büyük bir zorunluluk taşıyan iklim krizi ve sürdürülebilirlik gündemlerini teorisi ve pratiği ile oldukça kapsamlı ve bilimsel bir perspektiften inceleyen Açık Yeşil’i Seçki arşivine kazandırabilmiş olmaktan dolayı çok memnunuz. Ayrıca bu eseri Aralık ayında değerli katılımcılar ile okumak ve tartışmaktan da büyük bir mutluluk duyduğumuzu belirtiyor, katılan herkese teşekkürlerimizi sunuyoruz.

Kaynakça: Madra, Ö., Şahin, Ü. (2019). Açık Yeşil. Can Sanat Yayınları.